ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 15، شماره 11، بهمن 1401 ، شماره پی در پی 81

بررسی سبک شناسانۀ جلد نخست از کتاب تاریخ منظوم ایران (شاهکار) از رحیم معینی کرمانشاهی

صفحه (189 - 204)
حسین فامیلیان سورکی (نویسنده مسئول)، حمید عالی کردکلایی
تاریخ دریافت مقاله : دی 1400
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : فروردین 1401

چکیده

زمینه و هدف: رحیم معینی کرمانشاهی در سال ۱۳۷۸ اولین جلد تاریخ منظوم ایران (شاهکار) را منتشر کرد. این اثر شامل ۸۵۸۵۱ بیت است. شاهکار در قالب مثنوی و به وزن شاهنامه سروده شده است. از منظر مطالعات پیرامتنی، نام شاهکار با شاهنامه پیوند دارد. معینی مقدّمه ای به نثر نوشته که در آن به شاهنامه فردوسی اشاره کرده است که در حوزه پیوندهای پیرامتنی با شاهنامه قرار میگیرد. این اثر در سبک از شاهنامه تأثیر پذیرفته است، امّا محتوای آن با شاهنامه متفاوت است. شاهکار معینی کرمانشاهی تداوم و گسترش شاهنامه فردوسی از پایان است، چون شاهنامه با حمله اعراب و فروپاشی ساسانیان تمام میشود و شاهکار از حمله اعراب و فروپاشی ساسانیان آغاز میشود و تا اواخر حکومت قاجاریه ادامه دارد. هدف این پژوهش بررسی سبک شناسی جلد نخست این اثر در سه سطح زبانی، ادبی و فکری است.

روش مطالعه: این پژوهش به شیوۀ توصیفی تحلیلی انجام گرفته و روش گردآوری اطلاعات در آن، کتابخانه ای است.

یافته ها: موفقترین سطح سبک‌شناسی در جلد نخست از منظومۀ شاهکار، سطح فکری آن است که با مضامینی مانند وطن‌پرستی، ایران‌دوستی، و انتقاد از دنیاپرستان دین‌فروش همراه است. خواندن این مجموعه برای هر ایرانی هم لازم و هم شیرین است. باوجوداین اشکالات زبانی و ادبی در آن، سطح اثر را تا حدودی تنزل داده است.

نتیجه گیری: ورود لغات عامیانه و محاورۀ فارسی در کنار کلمات کهن، این اثر را دچار ناهماهنگی زننده ای در برخی ابیات و عبارات ساخته است. فنون بلاغی اندک و غالباً تکراری است. زبان اثر ساده است و مختصات دستور زبان کهن فارسی در آن اندک است.

کلمات کلیدی
شاهکار , تاریخ منظوم ایران , رحیم معینی کرمانشاهی , سبک شناسی

• اسپرهم، داوود و سلطانی، امید (1393) بررسی بازتاب شاهنامه فردوسی در شاهکار رحیم معینی کرمانشاهی بر اساس نظریه ترامتنیت، متن‌پژوهی ادبی، (62) 18، صص 7-38.
• شمیسا، سیروس (1383) انواع ادبی، تهران: میترا.
• معینی کرمانشاهی، رحیم (1378) تاریخ منظوم ایران (شاهکار)، جلد اول، تهران: سنایی.